Peyzajın suyun varlığıyla tanımlanan parçaları olan sulak alanlar yılın en azından bir bölümünde zeminin suya doygun olduğu veya durgun sularla kaplı olduğu alanlardır. Sulak alanlar ne tamamen karadadırlar ne de tamamen su altındadırlar; ikisinin de özelliklerini taşırlar. Sulak alanlar genellikle doymuş toprakta yaşamaya uyum sağlayan su bitkilerinin varlığıyla ayırt edilir. Sulak alanlar daha spesifik olarak, suyun varlığının bir bölgenin biyojeokimyasının, yani belirli bir bölgenin biyolojik, fiziksel ve kimyasal özelliklerinin tamamını olmasa da çoğunu belirlediği veya etkilediği alanlardır. Pek çok sulak alan, yüksek arazi ve su ekosistemleri arasındaki geçiş bölgeleridir, ancak diğerleri su toplayan yüksek arazi çöküntülerinde veya yeraltı suyunun yüzeye çıktığı bölgelerde araziye dağılmıştır. Su genellikle bir akiferden (yer altı su tabakası, su taşır) veya kaynaktan sızan yeraltı suyudur. Bir sulak alanın suyu yakındaki bir nehirden veya gölden de gelebilir. Deniz suyu da özellikle güçlü gelgitlerin yaşandığı kıyı bölgelerinde sulak alanlar oluşturabilir.

Sulak alan toprağının doygunluğu, onu çevreleyen bitki örtüsünü belirler. Sulak alanlarda yaşayan bitkiler, sulu (hidrik) topraklara benzersiz bir şekilde uyarlanmıştır. Sulak alan bitkileri, doymuş topraklarda büyümeye özel olarak adapte oldukları için genellikle hidrofit olarak adlandırılır. Mevsimsel olarak kuru sulak alanlar veya yavaş hareket eden sulak alanlar genellikle ağaçları ve diğer sağlam bitki örtüsünü destekleyebilir. Daha sık su basan sulak alanlarda, baskın hidrofitler olarak yosunlar veya çimenler bulunur.

Sulak Alan Ekosistemleri ve Sulak Alanların Önemi

Sulak Alanlar ve Doğa

Sulak alanlar, yağmur ormanları ve mercan resifleri ile kıyaslandığında dünyanın en verimli ekosistemleri arasındadır. Çok çeşitli mikrop, bitki, böcek, amfibi, sürüngen, kuş, balık ve memeli türü sulak alan ekosisteminin bir parçası olabilir. İklim, peyzaj şekli (topoloji), jeoloji ve suyun hareketi ve bolluğu, her bir sulak alanda yaşayan bitki ve hayvanların belirlenmesine yardımcı olur. Sulak alan ortamında yaşayan organizmalar arasındaki karmaşık, dinamik ilişkiler yani besin ağları vardır. Sulak alanlar “biyolojik süpermarketler” olarak düşünülebilir. Birçok hayvan türünü çeken büyük miktarda yiyecek sağlarlar. Bu hayvanlar, yaşam döngülerinin bir kısmı veya tamamı için sulak alanları kullanır. Ölü bitki yaprakları ve gövdeleri suda parçalanarak döküntü ya da artıklar anlamına gelen “detritus” adı verilen küçük organik madde parçacıkları oluşturur. Bu zenginleştirilmiş malzeme, daha büyük yırtıcı balıklar, sürüngenler, amfibiler, kuşlar ve memeliler için besin olan birçok küçük su böceklerini, kabuklu deniz hayvanlarını ve küçük balıkları besler.

Bir sulak alanın işlevleri ve bu işlevlerin insanlar için değeri, sulak alan ile havzadaki diğer ekosistemler arasındaki karmaşık ilişkiler dizisine bağlıdır. Havza, suyun, tortuların ve çözünmüş maddelerin daha yüksek kotlardan alçakta bulunan ortak bir çıkışa veya daha büyük bir akarsu, göl, akifer veya haliç üzerindeki bir noktaya aktığı coğrafi bir alandır. Sulak alanlar, havza ekolojisinde ayrılmaz bir rol oynamaktadır. Sığ su, yüksek düzeyde besin ve birincil üretkenlik kombinasyonu, besin ağının temelini oluşturan ve birçok balık, amfibi, kabuklu deniz hayvanı ve böcek türünü besleyen organizmaların gelişimi için idealdir. Pek çok kuş ve memeli türü, özellikle göç ve üreme sırasında yiyecek, su ve barınak için sulak alanlara güvenir. Sulak alanların mikropları, bitkileri ve vahşi yaşamı, su, nitrojen ve kükürt için küresel döngülerin bir parçasıdır. Sulak alanlar, karbonu karbondioksit olarak atmosfere salmak yerine bitki topluluklarında ve toprakta depolar. Böylece sulak alanlar, küresel iklim koşullarının ılımanlaşmasına yardımcı olur.

Sulak Alan Ekosistemleri ve Sulak Alanların Önemi

Sulak Alan Türleri

Sulak alanlar, ağaçların, çalıların veya otsu bitki örtüsünün hakim olduğu alanlar olarak karakterize edilebilir. Çok asidikten alkaliye kadar değişen su kimyası ile yağış, akış veya yeraltı suyu ile beslenebilirler. Antarktika dışındaki diğer tüm kıtalarda ve farklı iklim türlerinde sulak alanlar bulunmaktadır. Büyüklükleri izole bozkır çukurlarından büyük tuzlu bataklıklara kadar değişir. Kıyılarda ve iç kesimlerde bulunurlar. Great Lakes bölgesi, yalnızca ABD’de yaklaşık 300.000 dönümlük kıyı sulak alanına sahiptir. Bazı sulak alanlar, ağaçlarla dolu, su basmış ormanlardır. Diğerleri daha çok düz, sulu otlaklar gibidir.

Her biri hidrolojisi, su kimyası, toprağı ve orada bulunan bitki türleri tarafından belirlenen birçok farklı sulak alan türü vardır. Sular çekildiğinde su kütlelerinin derinliği genellikle 6 metreyi geçmemelidir. Çoğu bilim insanı bataklıkları, sazlıkları ve turbalıkları üç ana sulak alan türü olarak kabul eder. Bu temel sulak alanlara ek olarak göller, lagünler, göletler, fundalıklar, nehir kenarındaki sulak alanlar, deltalar ve haliçler de bulunur. Aşağıda başlıca sulak alan türlerinden bazıları verilmiştir.

Sulak Alan Ekosistemleri ve Sulak Alanların Önemi

Bataklıklar

Bataklık, sürekli olarak suya doymuş ve ağaçların ya da odunsu bitki örtüsünün hâkim olduğu bir sulak alandır. Turbalıkların aksine, besin açısından zengin bir ortamdır. İç bölgelerde tatlı su bataklıkları yaygındır. Tuzlu su bataklıkları kıyıları açık okyanustan korur.

Tatlı su bataklıkları

Tatlı su bataklıkları genellikle, su tablasının yüksek ve akışın yavaş olduğu göller veya akarsuların etrafındaki düz arazilerde oluşur. Mevsimsel sel ve yağmur suları bu bataklıklardaki su seviyesinin dalgalanmasına veya değişmesine neden olur. Bataklığın ıslak toprağında kakule, nilüfer ve selvi gibi suya dayanıklı bitkiler yetişir. Bu bitkiler, bataklığın ekosistemini korumanın anahtarıdır. Ekvator yakınlarındaki tropik bölgelerde tatlı su bataklıkları yaygındır. Bu ekvatoral bataklıklar genellikle yıl boyunca sıcak ve nemlidir.

Bataklık ormanlarına uzun boylu yaprak dökmeyen ağaçlar hâkimdir. Bubinga ve ovangkol (ovenkol) gibi ağaçların birçok türü kereste için hasat edilir. Bu ağaç türlerinden keman gibi müzik aletlerinin yanı sıra mobilya yapmak için kullanılan pahalı, lüks ahşaplar elde edilir. Bu bataklıkların çamurlu zemini, onlarca kurbağa türü de dahil olmak üzere yüzlerce böcek, sürüngen ve amfibi barındırır. Daha ılıman iklimlerde, selvi ağaçları genellikle tatlı su bataklıklarının durgun sularından çıkar. İspanyol yosunu ağaç dallarından sarkabilir. Ağaçların altında söğütler ve diğer çalılar büyüyebilir. Su mercimeği adı verilen küçük su bitkileri, genellikle suyun yüzeyinde yeşil bir örtü oluşturur. Timsahlar, kurbağalar ve su mokasenleri adı verilen yılanlar bitkiler arasında yüzebilir.