Hiçbir şirket veya kuruluş homojen bir iş gücü ile çalışmaz. İş gücü kıdemliler, Yeni Nesil, Y Kuşağı ve Z Kuşağı çalışanlarıyla çok kuşaklıdır. Bazı çalışanların el emeği yapması, beden gücünü kullanması gerekir, bazıları yoğun evrak işiyle uğraşır, diğerleri ofis yerine sahada çalışır ve çeşitli görevleri yerine getirir, bazı çalışanlar da ara sıra bordroya dahil edilir. Ayrıca başkalarını yöneten, son derece uzmanlaşmış hizmetler sunan çalışanlar olmalıdır. Çalışanlar genellikle farklı sınıflandırmalar kullanılarak kategorilere ayrılır.

En yaygın yollardan biri de yaka renkleri kullanmaktır. En popüler iki yaka rengi mavi ve beyazdır. Birçok kişi bu iki yaka rengine aşinadır. Farklı çalışan tipleri ile ilişkilendirilen beyaz ve mavinin ötesinde birçok farklı yaka rengi vardır. Her işin farklı özellikleri, hangi kategoriye gireceğini belirler.

Yaka Renkleri ve Anlamları

Yaka rengi, çalışan birey gruplarının işte giyilen yakaların rengine göre tanımlandığı bir dizi terim olarak tanımlanabilir. Yaka renkleri çalışanların kolay kategorize edilmelerini sağlar. Yaka renklerinin isimlendirilmesinde çalışanın geliri, eğitimi ve çalışılan alan göz önünde bulundurulur. Yaka renklerinin bazılarının kullanımı Türkiye’de yaygın olsa da bazılarının kullanımı henüz pek yaygın değildir.

Çalışanların Sınıflandırılmasında Yaka Renkleri

Mavi Yaka

Mavi yaka terimi, 1920’lerde işçilerin, daha dağınık çalışma ortamlarına rağmen sıkı çalışmalarından kaynaklanan kir, yağ, kalıntı ve terin kıyafetler üzerinde kolayca görünmemesini sağlamak, gizlemek için beyaz yakalı meslektaşlarından daha koyu renkli giysiler (mavi kot gömlekler, Chambray gömlekler) giydiği zamanlardan gelir. Mavi yakalı çalışanlar genellikle fabrikalarda, endüstriyel lokasyonlarda, ofis dışında ve sahada ağır el emeği ile çalışırlar.

Mavi yakalı, işlerinin el emeği ve fiziksel olarak güç gerektiren doğası nedeniyle görevleri iş elbisesi veya koruyucu giysi giymeyi gerektiren işçiyi tanımlayan bir terimdir. Tarih boyunca, mavi yakalı işçiler genellikle mavi olan üniformalar giymiş ve elektrikçi, kaynakçı, tesisatçı, marangoz, aşçı, motor tamircisi, klima servis teknisyenliği, inşaat işçiliği, kapıcılık, geri dönüşüm ve daha fazlası gibi mesleklerde çalışmışlardır. Fabrika çalışanları da bu kategoriye girer.

Çalışanların Sınıflandırılmasında Yaka Renkleri

Mavi yakalı mesleklerin çoğu örgün eğitim gerektirmez, ancak bazı işler mesleki derece gerektirir. Enerji santrali operatörleri, enerji dağıtımcıları ve nükleer santral operatörleri gibi bazı mavi yakalı çalışanlar daha uzmanlaşmış olabilir. Mavi yakalı işçilere ödeme yapılma şekli, çalıştıkları sektöre bağlıdır. Mavi yakalı endüstrilerde çalışan bireylere genellikle saatlik olarak ödeme yapılır. Bazı işçilere bir günde tamamladıkları parça sayısına göre veya proje başına ödeme yapılır.

Mavi yakalı bir işte çalışmanın yanlış bir tarafı olmasa da, birine mavi yakalı demek genellikle insanları küçümsemenin veya rencide etmenin bir yolu olarak kullanılmıştır. Bunun nedeni, mavi yakalıların beyaz yakalılarla aynı kazanma gücüne sahip olmadığı ve onlar kadar eğitimli olmadığı algısıdır. Diğer bir varsayım da, mavi yakalı çalışanların soysal sınıfların daha alt basamaklarında yer aldıklarıdır. Teknoloji sayesinde ikisi arasındaki farklar azalırken terimle ilgili hala bazı olumsuzluklar vardır. Mavi yakalı işler, işin türü ve içerdiği ücret nedeniyle beyaz yakalılara kıyasla bir zamanlar daha az arzu edilirken, insanlar düşünme biçimlerini değiştirmeye başlamıştır. Bu nedenle, bir çalışanın mavi yakalı kategoride olması, ofis ortamında çalışan birinden daha eksik ya da aşağı olduğu anlamına gelmez.

Not: Chambray gömlek, kot gibi görünen, kottan daha hafif, farklı dokunmuş olan pamuklu, düz dokuma kumaştan yapılmış gömlektir.

Beyaz Yaka

Beyaz yakalılar, hizmet sektörlerinde çalışan, maaşlı olan takım elbiseli ve kravatlı çalışanlar (işleri büyük ölçüde veya tamamen zihinsel veya büro işlerini gerektirenler) olarak bilinmektedir. Beyaz yakalı çalışanlar, takım elbiselerinin altına giydikleri beyaz gömleklerden dolayı bu adla anılmıştır. Beyaz yaka terimi büro çalışanlarının, yönetim aşamasında görev yapanların kategorize edilmesi için ABD’li yazar Upton Sinclair tarafından 1930’larda icat edilmiştir. Terim, profesyoneller ve büro çalışanları tarafından giyilen gömleklerin renginden kaynaklanmaktadır. Beyaz yakalı çalışanlar, ihtiyaç duydukları beceriler nedeniyle genellikle yüksek okul veya daha yüksek bir dereceye, genellikle mavi yakalı çalışanların saatlik ücretlerinden daha yüksek sabit bir maaşa sahiptir. Beyaz yakalı işlerde çalışanlar genellikle saatlik ücret üzerinden yıllık maaş (yapılan iş karşılığında işverenin bir yıl boyunca çalışana ödediği para miktarı) alırlar. Bu, belirli bir saat sayısını hesaba katmayan sabit bir tutardır. Ağır ekipmanların yanında olmadıkları veya ağır nesneler taşımaları gerekmediği için iş yerinde yaralanma olasılıkları daha düşük olsa da, tüm gün çok az hareket ederek veya hiç hareket etmeden masalarında çalışan beyaz yakalılar obeziteye, hipertansiyona ve diğer sağlık sorunlarına daha eğilimlidir. Herhangi bir sektörde beyaz yakalı işler bulunabilir. Şirket yöneticileri, ofiste yönetici asistanları, reklamcılık ve halkla ilişkiler uzmanları, müşteri destek temsilcileri, mimarlar, mühendisler, muhasebeciler, doktorlar, diş hekimleri ve diyetisyenler beyaz yakalı işlerin bazı örnekleridir. Bu pozisyonlar genellikle oldukça stresli olabilir ve iyi zaman yönetimi becerileri gerektirir.

Beyaz yakalı ve mavi yakalı terimleri uzun bir kullanım geçmişine sahiptir. Daha az kullanılan bir dizi başka yaka rengi de vardır. Bunlara aşağıda değinilmiştir.